Ngày nay, nhiều doanh nghiệp đang chạy đua trong việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) với kỳ vọng mang lại tốc độ, hiệu quả và đổi mới. Tuy nhiên, thực tế lại phức tạp hơn nhiều. Thay vì tăng năng suất, một hiện tượng mới gọi là “workslop” đang khiến nhiều công ty lãng phí thời gian và tiền bạc.
AI tạo ra nội dung bóng bẩy nhưng thiếu giá trị
Các mô hình ngôn ngữ lớn có khả năng viết câu chữ trôi chảy, ngữ pháp chuẩn nhưng lại thường xuyên vấp phải vấn đề về tính chính xác và sự rõ ràng. Khi không có sự rà soát của con người, những sản phẩm này tạo ra nhiều nhầm lẫn hơn là lợi ích. Harvard Business Review (HBR) gọi hiện tượng này là “workslop” – những kết quả tưởng như hữu ích nhưng thực chất làm chậm lại quy trình làm việc.
Theo nghiên cứu từ BetterUp Labs của HBR và Stanford Social Media Lab, nhiều tài liệu do AI tạo ra nhìn có vẻ chuyên nghiệp nhưng lại thiếu nội dung thiết thực để hoàn thành nhiệm vụ. Khảo sát đang diễn ra với nhân viên toàn thời gian tại Mỹ cho thấy 40% người được hỏi đã nhận phải đầu ra như vậy chỉ trong tháng vừa qua. Trung bình, mỗi lần sự cố như vậy xảy ra, nhân viên phải mất gần hai giờ để chỉnh sửa hoặc diễn giải lại. Khi cộng dồn trong các tổ chức lớn, con số này tương đương với hàng nghìn ngày công bị lãng phí mỗi năm và hàng triệu đô la chi phí ẩn.
Ảnh hưởng đến cả hiệu quả lẫn tinh thần nhân viên
Một giám đốc bán lẻ được HBR trích dẫn cho biết, việc triển khai AI của công ty khiến ông phải tốn nhiều thời gian hơn: từ việc kiểm tra lại thông tin, tự nghiên cứu, cho đến việc sắp xếp thêm các cuộc họp với đồng nghiệp để giải quyết vấn đề. Cuối cùng, ông phải làm lại toàn bộ công việc vốn dĩ AI đã làm sai.
Sự khó chịu này không chỉ đến từ công việc thừa, mà còn ảnh hưởng đến tâm lý nhân viên. Hơn một nửa số người tham gia khảo sát (53%) cho biết họ cảm thấy bực bội khi nhận các kết quả AI kém chất lượng, trong khi gần 1/4 (22%) còn cảm thấy bị xúc phạm. Thậm chí, những đồng nghiệp gửi đi các tài liệu như vậy còn bị đánh giá là kém năng lực và thiếu tin cậy, cho thấy tác động lan tỏa đến cả sự gắn kết trong đội nhóm.
Nhiều dự án AI thất bại trong việc tạo ra giá trị thực tế
Mặc dù tỷ lệ ứng dụng AI trong doanh nghiệp tăng mạnh – theo Gallup, số nhân viên Mỹ sử dụng AI ít nhất vài lần mỗi năm đã gần như tăng gấp đôi – nhưng nhiều chương trình thử nghiệm không mang lại kết quả như mong đợi. Một nghiên cứu từ MIT Media Lab cho thấy chưa đến 1/10 dự án AI tạo ra doanh thu thực sự, cảnh báo rằng tới 95% tổ chức không thu về lợi nhuận từ khoản đầu tư vào công nghệ này.
Nguyên nhân không chỉ nằm ở bản thân công nghệ mà còn ở cách triển khai. Việc bắt buộc nhân viên áp dụng AI ở mọi khâu thường dẫn đến lối làm việc rập khuôn, sao chép vô tội vạ thay vì sử dụng một cách có suy nghĩ. Các nhà nghiên cứu khuyến nghị cần có những nguyên tắc rõ ràng, quy trình hợp lý và đặc biệt là sự gương mẫu từ lãnh đạo trong việc sử dụng AI. Điều này bao gồm việc xác định rõ phạm vi mà AI nên tham gia – như hỗ trợ phác thảo ban đầu hoặc tóm tắt các tài liệu đơn giản – trong khi vẫn phải có sự giám sát của con người đối với các sản phẩm cuối cùng.
Tóm lại, AI chắc chắn mang lại nhiều cơ hội lớn, nhưng nếu lạm dụng hoặc sử dụng thiếu định hướng, nó sẽ trở thành gánh nặng thay vì công cụ hỗ trợ. Bài học rút ra là doanh nghiệp không nên áp dụng AI một cách tràn lan mà cần chiến lược rõ ràng, tập trung vào các khâu có thể mang lại hiệu quả thực sự. Khi có sự kết hợp hợp lý giữa sức mạnh của AI và sự giám sát của con người, AI mới thực sự phát huy vai trò trong việc nâng cao năng suất và sáng tạo.
