Mozilla vừa chính thức bổ nhiệm một vị giám đốc điều hành mới cùng với một ý tưởng vô cùng táo bạo về tương lai của trình duyệt “Cáo lửa” Firefox. Theo định hướng mới, phần mềm mã nguồn mở trứ danh này được thiết lập để tích hợp gần như mọi loại tính năng trí tuệ nhân tạo (AI) trong tương lai gần. Tuy nhiên, trái ngược với kỳ vọng của ban lãnh đạo, cộng đồng người dùng trung thành lâu năm lại không hề tỏ ra hào hứng hay vui vẻ đón nhận sự thay đổi này như những chú thỏ non hạnh phúc. Trước áp lực dư luận, một giải pháp thỏa hiệp đã được đưa ra.
Tầm nhìn mới của tân giám đốc điều hành và tham vọng AI
Tập đoàn Mozilla (Mozilla Corporation) gần đây đã giới thiệu ông Anthony Enzor-DeMeo trong vai trò là tân Giám đốc điều hành (CEO). Để độc giả dễ hình dung, công ty này là một công ty con thuộc sở hữu hoàn toàn của tổ chức phi lợi nhuận Mozilla Foundation, và nhiệm vụ chính của họ là điều phối quá trình phát triển của trình duyệt web Firefox cùng các ứng dụng internet khác. Ngay trong thông điệp ra mắt của mình, ông Enzor-DeMeo đã đưa ra một số tuyên bố khiến nhiều người quan ngại sâu sắc về tương lai của dự án mang tính biểu tượng này.
Vị CEO mới đã phác thảo một lộ trình trong đó Firefox sẽ chuyển mình mạnh mẽ để trở thành một “trình duyệt AI hiện đại”. Không chỉ dừng lại ở đó, trình duyệt này dự kiến sẽ phát triển thành một hệ sinh thái rộng lớn hơn bao gồm các phần mềm đáng tin cậy. Ông Enzor-DeMeo lập luận rằng mọi người vẫn đặt niềm tin rất lớn vào thương hiệu Firefox. Chính vì lý do đó, Mozilla cần phải luôn duy trì sự minh bạch tuyệt đối về cách thức các sản phẩm của họ sử dụng dữ liệu người dùng và xử lý các vấn đề về quyền riêng tư. Ông khẳng định rằng việc sử dụng AI phải luôn là một sự lựa chọn của người dùng, tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh một thực tế rằng Firefox vẫn cần phải theo đuổi các phương thức kiếm tiền (monetization) để duy trì hoạt động.
Sự phản đối gay gắt từ cộng đồng mã nguồn mở
Mặc dù số lượng cư dân mạng tiếp tục gắn bó với Firefox đang ngày càng thu hẹp so với các đối thủ, nhưng nhóm người dùng cốt lõi này lại không hề chào đón ý tưởng biến dự án mã nguồn mở yêu thích của họ thành một “trình duyệt AI”. Lý do cho sự phản đối này rất rõ ràng. Các chatbot, các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) và những tính năng AI “hiện đại” khác thường được ví như những “chiếc hộp đen”. Điều này có nghĩa là chúng cung cấp rất ít sự minh bạch về cách thức hoạt động bên trong, trái ngược hoàn toàn với triết lý mã nguồn mở.
Hơn nữa, các trình duyệt dựa trên AI hoặc các tác nhân tự động (agentic-based browsers) cũng đã bị chỉ trích rộng rãi bởi giới chuyên gia bảo mật. Họ cho rằng việc tích hợp sâu AI có thể tạo ra những rủi ro an ninh lớn cho hệ sinh thái internet rộng lớn hơn. Không chỉ người dùng, mà ngay cả các đối thủ cạnh tranh cũng đang quay lưng lại với xu hướng này. Vivaldi và các nhà sản xuất trình duyệt khác đang đẩy lùi sự tích hợp mạnh mẽ các tính năng AI. Nhiều trình duyệt thay thế được xây dựng dựa trên nền tảng của Firefox cũng đã có lập trường tương tự.
Điển hình như các nhà phát triển của trình duyệt Waterfox đã tuyên bố thẳng thừng rằng trình duyệt của họ sẽ không bao gồm bất kỳ mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) nào, và đây là một quyết định “chấm hết”, không cần bàn cãi thêm. Trong khi đó, nhà phát triển Moonchild của trình duyệt Pale Moon cũng khẳng định rằng họ sẽ không thêm bất kỳ loại tính năng dựa trên AI nào trong thời gian sớm.
Giải pháp “nút hủy diệt” và lộ trình năm 2026
Thông điệp và tầm nhìn của ông Enzor-DeMeo đã châm ngòi cho một làn sóng phản ứng dữ dội từ một bộ phận lớn cơ sở người dùng của Firefox. Sự phẫn nộ này lớn đến mức đã thúc đẩy một số nhà phát triển của Mozilla phải trực tiếp lên tiếng phản hồi. Lập trình viên của Firefox, ông Jake Archibald, gần đây đã tiết lộ rằng một phiên bản sắp tới của trình duyệt sẽ bao gồm một tính năng đặc biệt được gọi là “kill switch” (tạm dịch: nút hủy diệt hoặc công tắc ngắt).
Tính năng này cho phép người dùng vô hiệu hóa hoàn toàn tất cả các tính năng AI chỉ bằng một thao tác, đảm bảo rằng trình duyệt sẽ hoạt động sạch sẽ như mong muốn của họ. Ông Archibald cũng nhấn mạnh rằng đội ngũ phát triển đang xem xét vấn đề này một cách vô cùng nghiêm túc. Động thái này được đưa ra nhằm phản hồi lại một bức thư ngỏ từ cộng đồng, trong đó lập luận rằng Firefox không cần AI, mà cần một ban lãnh đạo biết lắng nghe người dùng.
Đáp lại bức thư này, ông Enzor-DeMeo cho rằng các trình duyệt ngày nay phải có nhiệm vụ “làm hài lòng” mọi loại người dùng internet. Và thực tế là, có thể một số người dùng trong số đó sẽ thích thú và tận hưởng những tính năng AI mà không cần suy nghĩ quá nhiều. Tuy nhiên, dù quan điểm thế nào đi nữa, vị CEO này đã chính thức xác nhận rằng nút tắt AI (AI kill switch) sẽ có mặt trên Firefox vào quý đầu tiên của năm 2026.
