Chương trình Windows Insider từng được kỳ vọng sẽ là liều thuốc giải quyết triệt để các vấn đề về độ ổn định còn tồn đọng của Windows, nhờ vào sự tham gia của hàng triệu người thử nghiệm beta miễn phí. Tuy nhiên, sau vài năm triển khai, thực tế lại đang diễn ra theo chiều hướng đáng lo ngại khi các khách hàng doanh nghiệp hiện đang phải đối mặt với nguy cơ hệ thống giao diện người dùng (GUI) hoặc trình bao (shell) hoạt động chập chờn, thậm chí tê liệt. Nguyên nhân đơn giản và chua xót thay, lại đến từ việc các bản cập nhật Windows mới nhất đang gặp phải những vấn đề kỹ thuật cơ bản.
Lỗi giao diện Windows nghiêm trọng trên các thiết bị doanh nghiệp
Gần đây, Microsoft đã công bố một tài liệu hỗ trợ gây hoang mang cho giới công nghệ, trong đó thừa nhận rằng các bản cập nhật Windows được phát hành sau tháng 7 năm 2025 có thể phá vỡ một số phần quan trọng của trình bao hệ điều hành. Theo tài liệu mang mã số KB5072911, các thành phần cốt lõi như File Explorer (Trình quản lý tệp), Start menu (Thực đơn khởi động) và các ứng dụng khác phụ thuộc vào nền tảng XAML trong Windows có thể hiển thị các hành vi bất thường và lỗi nghiêm trọng trên một số thiết bị thuộc môi trường doanh nghiệp.
Vấn đề này ảnh hưởng trực tiếp đến các phiên bản Windows 11 24H2 và 25H2 sau khi người dùng cài đặt các bản cập nhật tích lũy hàng tháng, cụ thể là các bản mang mã KB5062553 hoặc KB5065789. Một tin mừng nhỏ là các thiết bị của người dùng cá nhân hiện tại có vẻ vẫn an toàn, vì sự cố này mới chỉ được xác định trong một số lượng “hạn chế” các môi trường doanh nghiệp hoặc các thiết bị được quản lý tập trung. Lỗi này thường xảy ra khi các bản cập nhật Windows được cài đặt trước khi người dùng đăng nhập vào hệ điều hành, buộc một số thành phần XAML phải hoạt động theo những cách không mong muốn.
Để giải thích một cách dễ hiểu cho độc giả phổ thông, Ngôn ngữ đánh dấu ứng dụng mở rộng (XAML) là một ngôn ngữ dựa trên XML được thiết kế để định nghĩa các yếu tố giao diện người dùng. Hiện nay, nó là một phần không thể thiếu của nhiều khung phát triển ứng dụng như WPF, WinUI, UWP và .NET. Các mẫu XAML có thể được tạo ra bằng Visual Studio hoặc các môi trường phát triển khác và được sử dụng rộng rãi bởi nhiều thành phần được tích hợp sâu vào bên trong Windows 11. Khi nền tảng này gặp trục trặc, toàn bộ “bộ mặt” của Windows sẽ bị ảnh hưởng.
Các triệu chứng cụ thể và giải pháp khắc phục tạm thời
Vấn đề được nêu trong tài liệu KB5072911 liên quan đến các thành phần XAML có thể buộc người dùng trong một tổ chức phải trải nghiệm những hành vi giao diện người dùng thực sự tồi tệ. Hãy thử tưởng tượng, ai mà cần một Start menu, thanh tác vụ hay Explorer.exe hoạt động ổn định cơ chứ? Đó có lẽ là câu hỏi mỉa mai mà nhiều người đang đặt ra.
Trên thực tế, các thành phần trình bao như Explorer.exe có thể bị treo (crash) hoặc hiển thị một màn hình đen chết chóc, Start menu có thể không mở được khi nhấn vào, và thanh tác vụ (taskbar) quan trọng có thể biến mất hoàn toàn không hiển thị. Các vấn đề bổ sung bao gồm việc thành phần shellhost.exe bị treo, các ứng dụng XAML khác không thể khởi động được, và còn nhiều lỗi vặt khác nữa khiến trải nghiệm làm việc trở nên thảm họa.
Microsoft giải thích rằng cơn ác mộng mới này của Windows là do các ứng dụng có sự phụ thuộc vào các gói XAML đã không kịp đăng ký đúng thời điểm sau khi các bản cập nhật Windows mới hơn được cài đặt. Trong khi các nhà phát triển tại Microsoft đang nỗ lực làm việc để đưa ra một giải pháp sửa lỗi triệt để, tài liệu hỗ trợ KB5072911 đã cung cấp một số giải pháp thay thế tạm thời để đưa hệ điều hành trở lại trạng thái có thể sử dụng được. Các quản trị viên công nghệ thông tin (IT Admin) có thể chạy một vài lệnh PowerShell hoặc các đoạn mã kịch bản (script) để đăng ký thủ công các gói XAML bị thiếu, giúp hệ thống hoạt động trở lại.
Tham vọng AI và sự lơ là đối với nền tảng cốt lõi
Trong một diễn biến khác, Microsoft gần đây đã giải thích rằng Windows sẽ chuyển mình để trở thành một “hệ điều hành đại lý” (agentic OS), với nhiều tác nhân trí tuệ nhân tạo (AI agents) độc lập thực hiện các công việc riêng của chúng trên các không gian làm việc riêng biệt. Tuy nhiên, khi xem xét tình trạng hỗn độn mà hệ điều hành và trình bao của nó đang gặp phải ngay lúc này, việc biến mớ hỗn độn AI thành một “người dùng hạng nhất” thực sự có thể khiến ngay cả những người hâm mộ AI nhiệt thành nhất cũng phải thừa nhận rằng Microsoft lần này đã đi quá xa.
Nhiều người đang có cùng một suy nghĩ hiển nhiên rằng, gã khổng lồ phần mềm vùng Redmond dường như không còn coi Windows là một ưu tiên kinh doanh thực sự nữa. Và điều đó đã trở thành một vấn đề lớn đối với toàn bộ thế giới công nghệ (ngoại trừ có lẽ là những người ủng hộ hệ điều hành Linux). Sự tập trung quá mức vào các tính năng hào nhoáng của tương lai đang khiến nền tảng hiện tại trở nên thiếu ổn định.
Thậm chí, ngay cả một lỗ hổng bảo mật nguy hiểm liên quan đến các tệp LNK như CVE-2025-9491, vốn đã là một phần trong các hoạt động tội phạm mạng lớn và là phương thức hoạt động của các tác nhân đe dọa trong nhiều năm qua, gần đây cũng chỉ được “giải quyết” một cách âm thầm. Đáng chú ý là quá trình này diễn ra mà không có bất kỳ tài liệu công khai thích hợp nào giải thích rõ ràng về quy trình khắc phục, khiến cộng đồng bảo mật và người dùng không khỏi lo ngại về sự minh bạch và trách nhiệm của hãng đối với sản phẩm cốt lõi của mình.
