Nvidia vừa chính thức chốt một thỏa thuận cấp phép khổng lồ trị giá 20 tỷ USD với công ty khởi nghiệp trí tuệ nhân tạo (AI) Groq. Động thái chiến lược này mang lại cho gã khổng lồ “đội Xanh” quyền truy cập vào kiến thức kỹ thuật chuyên sâu và đội ngũ nhân sự chủ chốt, những người vốn có thể trở thành đối thủ cạnh tranh nguy hiểm trong tương lai. Mặc dù trên giấy tờ pháp lý, đây không phải là một vụ sáp nhập, nhưng bản chất thực tế lại mang dáng dấp rõ rệt của một cuộc thâu tóm ngầm nhằm tránh sự giám sát gắt gao từ các cơ quan quản lý độc quyền.
Nvidia với Chiến thuật “thâu tóm lách luật” và nhân sự chủ chốt
Khi thông tin về thỏa thuận trị giá 20 tỷ USD được xác nhận vào đúng đêm Giáng sinh (24/12), nhiều người lầm tưởng đây là thương vụ mua lại lớn nhất lịch sử Nvidia. Tuy nhiên, hãng đã nhanh chóng đính chính rằng đây chỉ là “thỏa thuận cấp phép không độc quyền” cho công nghệ suy luận của Groq. Đối với Nvidia, công ty vừa báo cáo lợi nhuận lên tới 32 tỷ USD trong quý trước, khoản chi 20 tỷ USD này nhấn mạnh tầm quan trọng chiến lược của việc bảo vệ vị thế dẫn đầu trước áp lực ngày càng tăng từ các kiến trúc chip mới nổi nằm ngoài hệ sinh thái GPU của họ.
Thương vụ này hoàn toàn phù hợp với mô hình “hackquisition” (thâu tóm lách luật) đang thịnh hành tại Thung lũng Silicon: một giao dịch không phải là mua lại về mặt pháp lý nhưng hoạt động tương tự trong thực tế. Các thỏa thuận kiểu này thường kết hợp thanh toán tiền mặt lớn, cấp phép sở hữu trí tuệ và tuyển dụng chọn lọc các lãnh đạo cấp cao. Microsoft, Google, Amazon và Meta đều từng sử dụng phương pháp này để sở hữu công nghệ mà không bị “tuýt còi”. Trong trường hợp này, mục tiêu thực sự của Nvidia dường như là CEO Jonathan Ross, chủ tịch Sunny Madra và các kỹ sư nòng cốt chuyên về chip suy luận AI siêu hiệu quả.
Công nghệ suy luận và mối đe dọa từ TPU
Groq đã xây dựng danh tiếng của mình dựa trên một kiến trúc tính toán đặc biệt được thiết kế cho khả năng suy luận độ trễ thấp ở quy mô lớn. Mặc dù các sản phẩm chip đầu tiên của hãng nhận được phản ứng trái chiều—một số nhà phân tích coi đây là đột phá, số khác nghi ngờ khả năng mở rộng—nhưng quyết định cấp phép của Nvidia cho thấy họ đánh giá cao tiềm năng tích hợp thiết kế của Groq vào các sản phẩm tương lai.
Quan trọng hơn cả là yếu tố nhân sự. CEO Jonathan Ross từng giúp phát triển bộ xử lý tensor (TPU) của Google – dòng chip cho phép Google chạy các mô hình AI quy mô lớn mà không cần phụ thuộc vào GPU của Nvidia. Kinh nghiệm này biến ông thành một trong số ít người có chuyên môn trực tiếp để thiết kế phần cứng đối trọng với Nvidia. Sự thành công của TPU buộc Nvidia phải đề phòng viễn cảnh khối lượng công việc AI chuyển dịch từ GPU đa năng sang phần cứng suy luận chuyên dụng, nơi hiệu quả năng lượng và tốc độ là yếu tố then chốt. Việc đưa đội ngũ của Ross về “dưới trướng” giúp Nvidia vô hiệu hóa một đối thủ độc lập và bổ sung chất xám kỹ thuật quan trọng.
Lách luật chống độc quyền để triệt tiêu đối thủ
Cấu trúc của thỏa thuận này mang lại hệ quả quan trọng không kém gì công nghệ. Một vụ mua lại trực tiếp chắc chắn sẽ kích hoạt sự điều tra chống độc quyền gay gắt do vị thế thống trị thị trường của Nvidia. Bằng cách chọn hình thức cấp phép, Nvidia đạt được mục đích kiểm soát mà không thay đổi quyền sở hữu chính thức. Giới phê bình mô tả đây là các vụ “thâu tóm chức năng”, cho phép các tập đoàn lớn củng cố quyền lực và hút cạn nhân tài của đối thủ mà không cần sáp nhập, để lại công ty bị mua “rỗng ruột”, tương tự như thương vụ giữa Meta và Scale AI.
Dù việc công bố vào dịp lễ có thể hạn chế sự chú ý tức thời của công chúng, nhưng những lo ngại về độc quyền khó có thể biến mất. Thỏa thuận của Nvidia, dù được thiết kế khôn khéo để đảm bảo tốc độ và sự kín đáo, vẫn có thể phải đối mặt với sự giám sát lâu dài nếu các cơ quan quản lý cho rằng hành động này đang ngấm ngầm triệt tiêu sự cạnh tranh lành mạnh trên thị trường phần cứng AI.
