Phần mềm bảo mật Antivirus vốn được thiết kế để bảo vệ máy tính. Nhưng khi đã lỗi thời, cồng kềnh hoặc tồn tại song song nhiều bản, chúng có thể làm hiệu suất hệ thống sụt giảm nghiêm trọng – đôi khi còn tệ hơn cả mối đe dọa mà chúng muốn ngăn chặn. Trên một chiếc PC mới vài năm tuổi, tình trạng chậm chạp này dễ bị nhầm là lỗi phần cứng. Thực tế, hiểu rõ nguyên nhân phần mềm có thể giúp bạn cứu vãn hệ thống thay vì bỏ đi.
Hình ảnh quen thuộc với nhiều người am hiểu công nghệ: ghé thăm bạn bè hoặc người thân, câu chuyện chưa bắt đầu thì nhận lời nhờ “xem hộ cái laptop”. Máy không hề quá cũ, nhưng chỉ cần di chuột là cảm nhận được độ ì ạch. Ứng dụng mở chậm, trình duyệt treo giữa chừng, ngay cả những thao tác hệ điều hành cơ bản cũng mất nhiều giây phản hồi.
Chỉ vài phút “khám bệnh”, thủ phạm lộ diện: hai phần mềm diệt virus chạy song song, liên tục tranh quyền kiểm soát. Xen giữa là hàng loạt pop-up từ OneDrive và thông báo cập nhật Windows, nhưng mỗi lần nâng cấp lại thất bại.
Khi phần mềm bảo mật Antivirus biến thành “kẻ phá hoại”
Tác giả từng gặp trường hợp tương tự trên một laptop Windows 10 đời mới. Máy gần như không thể tải nổi một trang web. Chrome không tự cập nhật, và ngay cả việc cài lại trình duyệt cũng bị treo giữa chừng. Nguyên nhân là phiên bản Avast Antivirus cũ và lỗi, ăn sâu vào hệ thống tới mức hành xử chẳng khác gì mã độc. Đây chính là nghịch lý: những cái tên lớn như Avast, Norton, McAfee – vốn được tin tưởng – đôi khi lại gây hại hơn là bảo vệ.
Ngành công nghiệp này đã thay đổi. Giờ đây, phần mềm diệt virus hiếm khi chỉ làm nhiệm vụ quét virus. Ngay cả bản miễn phí hay cơ bản cũng kèm theo VPN, quản lý mật khẩu, tiện ích trình duyệt, “trình dọn dẹp hệ thống”… Tất cả cạnh tranh tài nguyên CPU và RAM, nhiều thành phần còn tự khởi động cùng máy.
Tệ hơn, các bộ phần mềm này thường dùng thủ thuật giao diện “tối” để dụ người dùng nâng cấp: cảnh báo đỏ “chưa được bảo vệ” hoặc thông báo gia hạn giả dạng cảnh báo bảo mật. Khi mọi thứ hoạt động bình thường, đây chỉ là phiền toái. Nhưng khi bản cập nhật lỗi hoặc thành phần hỏng, hậu quả sẽ nhân đôi: chặn cập nhật trình duyệt, cản trở cài ứng dụng, làm hiệu năng Windows tụt dốc.
Khi nhiều phần mềm diệt virus cùng tồn tại
Nguy hiểm hơn, nhiều máy tính vô tình cài hai hoặc nhiều phần mềm diệt virus do tích vào ô mặc định khi tải phần mềm hoặc mua máy kèm sẵn. Cuộc “đụng độ” giữa các chương trình bảo mật này có thể khiến hệ thống chậm tới mức không thể sử dụng, thậm chí mất ổn định.
Windows 10 cũng đang tiến gần tới thời điểm kết thúc hỗ trợ, trong khi nhiều máy cũ chưa thể nâng cấp lên Windows 11 nếu không thay đổi phần cứng. Điều này khiến việc quản lý phần mềm bảo mật trở nên cấp thiết hơn để tránh vừa chậm máy, vừa dễ bị tấn công.
Giải pháp: Gỡ sạch và tinh gọn
Không phải lúc nào gỡ cài đặt bằng cách thông thường cũng đủ. Nhiều hãng bảo mật cung cấp công cụ gỡ chuyên dụng để loại bỏ triệt để phần mềm của họ:
- Avast và AVG: Avast Clear
- McAfee: McAfee Product Removal Tool
- Norton: Norton Remove and Reinstall Tool
- Bitdefender: Bitdefender Uninstall Tool
- Kaspersky: Kaspersky Products Remover
- ESET: ESET AV Remover
- Symantec: Cleanwipe Removal Tool
Trong trường hợp thực tế, việc dùng Avast Clear, khởi động lại hai lần và dọn dẹp nhẹ đã giúp chiếc laptop hồi sinh. Web tải tức thì, Chrome cập nhật trơn tru, và mọi thao tác hệ điều hành trở lại mượt mà.
Nhiều người chịu đựng tình trạng máy ì ạch này trong nhiều tháng, thậm chí nhiều năm mà không biết nguyên nhân. Họ bỏ xó laptop và chuyển sang dùng điện thoại hoặc tablet. Ngược lại, người dùng macOS ít gặp vấn đề này hơn, không phải vì miễn nhiễm với malware, mà do hệ điều hành của Apple hạn chế mức độ can thiệp sâu của phần mềm bảo mật.
Với người dùng Windows, Windows Defender kết hợp cùng Malwarebytes thường là đủ. Nếu muốn tìm giải pháp tối ưu, có thể tham khảo các báo cáo mới nhất từ AV-Test – tổ chức độc lập chuyên đánh giá hiệu quả phần mềm diệt virus.
Tóm lại: nếu chiếc PC Windows “trẻ tuổi” bỗng chậm như máy mười năm trước, rất có thể “bản cập nhật” duy nhất bạn cần là… gỡ sạch phần mềm diệt virus gây nặng máy.
